New Horizons (Yeni Ufuklar) isimli uzay aracı Plüton‘un yeni resimleri gönderdiğinde, sevecenlikle karışık bir burukluk duygusu yaşamıştık.

“Siz beni gezegenlikten attınız, ama bakın ben size kalbimi gönderiyorum”

diyormuş gibiydi. Sonrasında dünyanın farklı şehirlerinde Plüton’un yeniden gezegen kadrosunda yer alması için yürüyüşler bile düzenlenmişti.

 

Koca koca bilim adamlarısınız, bu şirin ufaklık size n’aptı da gezegenlikten attınız?

Cevabı soruda gizli bilmeceler gibi. Plüton, fazla küçük.

Öyle ki kendi uydusu Charon bile Plüton‘nun olması gereken dönüşünü etkiliyordu. Örneğin Ay Dünya arasındaki ilişkide Dünya merkezde kalıp ay etrafında pervane olup dönerken, Plüton Charon ilişkisi sanki biraz daha romantikti ve ikisi de bir birinin etrafında dönüyormuş havası seziliyordu.

 

Bi gezegen için uydusunun onun hareketini etkiliyor olmasının, karimasını çiziyor olması yetmezmiş gibi, Plüton’un güneş etrafındaki yörüngesi de diğer gezegenlerden ayrılıyordu.

Zaten Ay’dan bile küçük olan Plüton (Ay’ın çapı: 3474km, Plüton’un çapı: 2377 km), 17 derecelik bir açıyla gezegenden çok Kuiper kuşağı gök cisimleri/cüce gezegenleri gibi hareket ediyordu. Ki bunların yörünge tarzı, fazlaca eliptik ve kuyruklu yıldızların yörünge tarzı ile gezegenlerin yörünge tarzı arasındadır.

 

 

Ortama yeni gelen havalı genç: Eris

Haumea ve Makemake gibi büyüklüğü Plüton’un büyüklüğüne yaklaşan cisimlerin varlığı, Charon ilişkisi, Yörünge durumu.. derken Plüton’un işi zaten sarı kart yemiş gibi işi zorlaşmışken, 2005’te Eris’in Plüton’dan daha büyük olabileceği keşfedildi.

 

Yeni bir oyuncu daha sahaya girmişti.
Ya
Haumea + Makemake + Eris gibi cisimler de  gezegen sayılacaktı
Ya da
bunlara hayli benzeyen Plüton gezegenlikten çıkarılacaktı.

İkincisi oldu ve Uluslararası Astronomi Birliği, 2006 yılında Gezegen olma tanımını açıkladı. Buna göre gezegen olmak için;

  • Bir yıldızın etrafında dönmek
  • Şeklini neredeyse Küresel yapacak kadar kütleye sahip olmak
  • Etrafındaki enkazı temizleyebilecek kadar büyük olmak

..gerekiyordu. Görüleceği üzere Plüton ilk iki maddeden yırtıyordu ama her acılı/sağlıksız aşk gibi Charon‘la olan ilişkisi  Plüton’a zarar vermiş onu gezegenlikten etmişti.
(+ Kuiper kuşağındaki Plüton’un söz geçiremediği diğer cisimler de üçüncü madde kapsamında değerlendirilebilir)


Plüton’u atan o eller

Bu arada;

–Bu olay ilk kez Plüton’un başına gelmiyor:
1801‘de keşfedilen Jüpiter ile Mars arasındaki Ceres, 1846’da Neptün’ün keşfine kadar Gezegen olarak adlandırılıyormuş. Ama keşiften 4 yıl sonra 1850’de gezegenlikten çıkarılmış.

–Şu anda 2019’un ilk günü için MU69 gök cismine doğru yolculuk eden ve Plüton’un meşhur kalpli resmini gönderen New Horizons uzay aracı, 1930’da Plüton’u keşfeden Clyde Tombaugh‘un küllerini taşımakta.

–Yunan Mitolojisinde Nifak tanrıçasının ismi: Eris

 

Görseller:
Yasna De Jesús Ü, space.com, deviantart.com/subatomicglue, TheVerge, lumenlearning

İleri Okuma:
http://rasathane.ankara.edu.tr/files/2013/02/Gunes_Sistemi.pdf

-Çok güzel- İleri Görsel: